Begeleiding van kinderen

We besloten kwalitatief onderzoek te doen naar de ondersteuningsbehoeften van kinderen en vooral naar de mogelijkheden om daarin tegemoet te komen. Het is uitgevoerd binnen het Willem Holtrop Hospice in Ermelo. Het kwam tot stand na literatuuronderzoek, het aanschrijven van diverse instanties en organisaties, interviews met professionals die in hun werk omgaan met rouwende kinderen, interviews met uitvaartbegeleiders en een enquête die door 27 verpleegkundigen en vrijwilligers is ingevuld.

Zoals we al op basis van onze praktijkervaringen hadden ingeschat, bevestigden de resultaten uit de enquête de handelingsverlegenheid. Er werd expliciet schroom genoemd om kinderen aan te spreken. Velen benoemden dat een scholing welkom zou zijn. In de jaargesprekken die de vrijwilligerscoördinator met vrijwilligers houdt, bleek het onderwerp regelmatig naar voren te komen. Zij benoemt het gevaar dat de medewerker zich emotioneel te betrokken voelt en het daardoor lastiger is om de juiste houding te bepalen. Soms is men dan overdreven aardig of heeft men juist de neiging de kinderen te negeren. Een klein aantal mensen gaf in de enquête aan geen moeite te hebben in de omgang met jonge kinderen. Als reden geven zij aan in het onderwijs te zitten, zelf nog jonge kinderen te hebben, zich te beperken tot de praktische zaken en daar tevreden mee te zijn, en ervaring te hebben vanuit het eigen vakgebied.

De vraag of het wel de taak van verpleegkundigen en/of vrijwilligers in het hospice is, om aandacht te geven aan kinderen werd unaniem beantwoord met ‘ja’. Een van de respondenten zei heel treffend: Voor iedereen die het hospice binnenkomt heb je een taak. Hoe je deze ten uitvoer brengt is een tweede. Een vrijwilliger gaf aan: Het feit ligt er dat je soms in dezelfde ruimte bent als de kinderen en dan is je houding wel bepalend. Met andere woorden: je kunt je niet níet tot het kind verhouden.

De vraag is dan natuurlijk nog wel waar die aandacht van professionals en vrijwilligers voor kinderen precies uit moet bestaan. Is dat af en toe een vraag stellen of gaat het ook om actief voorlichting geven en begeleiding bieden? Sommigen gaven in de enquête aan dat de verantwoordelijkheid voor de begeleiding van de kinderen vooral bij de familieleden van het kind ligt. Maar, zo benoemde een andere vrijwilliger: Je ziet wel eens dat kinderen wat aan hun lot worden overgelaten en dan wil je toch eigenlijk wel iets kunnen bieden. Omdat iedere situatie verschillend is, zou het goed zijn als er in het dossier dat we gebruiken (het EKZ: Elektronisch Zorg Kompas) een vaste plek komt waarop verpleegkundigen kunnen rapporteren over de omgang met de (klein)kinderen.

Op basis van literatuuronderzoek stelden we vast dat kinderen in verschillende levensfasen andere vormen van aandacht of begeleiding nodig hebben. Zij hebben ook – afhankelijk van de leeftijd – een ander besef van ziekte en dood. Het is belangrijk dat verpleegkundigen en vrijwilligers hier weet van hebben. Interviews met professionals die vanwege hun werk omgaan met kinderen en rouwverwerking wezen ons op het bestaan van diverse materialen (boekjes, rouwlego, knuffels e.d.) die van waarde kunnen zijn voor kinderen die te maken krijgen met ziekte of (aanstaand) verlies. Het is goed om daarover te kunnen beschikken in het hospice.

Na alle informatie te hebben verzameld, hebben we negen aanbevelingen opgesteld:

In het Willem Holtrop Hospice hebben we inmiddels een folder ontwikkeld in voor kinderen begrijpelijke taal. Daarin wordt uitgelegd wat het hospice is, en stellen we ook ons olifantje Willem voor. Willem is een gehaakt olifantje. Er zijn ondertussen al vele varianten gemaakt door verpleegkundigen en vrijwilligers van het hospice. Ze staan allemaal in een speciale kinderkast. Kinderen die in ons hospice komen, kunnen een olifantje krijgen. We hebben al een aantal kinderen een ‘Willem’ kunnen overhandigen. We zien en merken dat kinderen zich daardoor gezien en aangesproken voelen. Tijdens de uitgeleide van een gast zagen we bijvoorbeeld dat de kinderen het olifantje weer bij zich hadden. Helaas heeft er door de coronamaatregelen nog geen scholing plaatsgevonden. Deze wens zal worden opgepakt zodra dat mogelijk is.