Voor u ligt de 100ste Pallium en daar zijn we als redactie best trots op. Maar in plaats van onszelf te feliciteren, wil ik u als lezer van dit blad bedanken. Want alleen dankzij een stabiel bestand van abonnees, kan in deze tijd een blad als dit nog in druk verschijnen. Zelf word ik nog steeds blij als de nieuwe Pallium weer op de deurmat valt, want al heeft de redactie de inhoud al onder ogen gehad, het blijft altijd weer een verrassing wat fotograaf en vormgevers hier voor moois van gemaakt hebben.
Martin den Hartog is eind vorig jaar begonnen als bestuursvoorzitter van de Associatie Hospicezorg Nederland (AHzN). In deze nieuwe functie heeft Den Hartog de ambitie om zowel de financiering als de uitvoering van de hospicezorg naar een volgende fase van volwassenheid te tillen.
Onder de titel ‘Nu ik oud word. Vragen bij de laatste levensfase’ heeft de Raad van Kerken een uitgave gepubliceerd over de laatste levensfase. Vooral euthanasie en de thematiek over ‘voltooid leven’ krijgen veel aandacht.
De titel van dit bijzondere boek verwijst naar het levensmotto van schrijver Kevin Wubbels: focus op het positieve dat te vinden is in alle levenssituaties en omstandigheden, ook de moeilijke. En wat dat betreft kun je hem als ervaringsdeskundige beschouwen.
Het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem was in 2007 een van de eerste ziekenhuizen in Nederland met een consultteam palliatieve zorg. Al pionierend ontwikkelde het team zich tot een Centrum voor Ondersteunende en Palliatieve Zorg met twaalf verpleegkundig en medisch specialisten. Palliatieve zorg is inmiddels opgenomen in de strategische visie van Rijnstate. De sleutels voor professionele groei? “Draagvlak creëren en laten zien wat palliatieve zorg oplevert.”
Het fasedenken over rouw, zoals dat door Elisabeth Kübler-Ross in 1969 in een model is vastgelegd, is helaas uitgegroeid tot een wetmatigheid. Dat heeft schadelijke gevolgen. We moeten het fasedenken dus laten vallen.
“Ja hoor, u kunt de zorg uitbreiden. De dokter heeft me terminaal verklaard.” Ik hoor die uitspraak steeds vaker, en ik vind daar wat van. De ‘terminaalverklaring’ wordt tegenwoordig te pas en te onpas gevraagd. Dit is nodig om de zorg uit te mogen breiden, bijvoorbeeld bij het inzetten van nachtzorg in thuissituaties of bij opname in een hopsicevoorziening. Waar het voorheen voldoende was als een behandelend arts de verwachting uitsprak dat zijn patiënt een levensverwachting korter dan drie maanden had, lijkt het nu een verplichting om de levensverwachting schriftelijk vast te leggen in een terminaalverklaring.
Dertig jaar, dat is nog wel héél ver weg, reageerden de drie deskundigen unaniem toen Pallium hen vroeg een blik in de toekomst van de palliatieve zorg te werpen. Toch wilden zij wel degelijk wat wensen, dromen en voorspellingen uitspreken.
De laatste levensfase is in veel culturen een groot taboe. De directe manier waarop in Nederland soms over de dood wordt gesproken, stuit bij mensen met een migratieachtergrond op onbegrip en vergroot het wantrouwen tegenover Nederlandse zorgverleners. Om te zorgen voor passende ondersteuning in de laatste levensfase, heeft Pharos migrantenvoorlichters getraind die honderden mensen uit de eigen achterban hebben voorgelicht.
Artsen die in 2017 de Kaderopleiding Palliatieve Zorg volgden, schreven allen een kort verhaal over een palliatieve zorgervaring. Pallium publiceert een selectie daarvan. In dit nummer een bijdrage van Elsbeth Drost.
Aandacht en comfort zijn twee waardevolle kernbegrippen in de palliatieve zorg. Aandacht voor de mens, zijn wensen en behoeften is essentieel. Dit maakt dat men interventies inzet die gericht zijn op comfortvergroting. Dit zou zich niet moeten beperken tot overdag, want inzet op comfortvergroting in de nacht, kan positieve gevolgen hebben voor het welzijn overdag.
Aan alles komt een einde; dat is erg toepasselijk voor de palliatieve zorg. Dat was echter niet het thema voor het symposium ter ere van het afscheid van palliatief pionier Frans Baar in de Kunsthal in Rotterdam; hij gaat met pensioen.
Pijn, misselijkheid, slechte eetlust, gewichtsverlies en angst zijn veelvoorkomende klachten van patiënten in de palliatieve fase. Medicinale cannabis is één van de behandelingsopties om deze klachten te verminderen. De wetenschappelijke bewijsvoering voor het gebruik van deze middelen in de palliatieve zorg is echter vaak niet goed onderbouwd. In dit artikel bespreken we de werkzaamheid en bijwerkingen van medicinale cannabis bij gebruik in de palliatieve zorg nader.
Deze rubriek wordt verzorgd door de redactie van E-pal, een via e-mail verspreid kwartaalblad met samenvattingen van artikelen uit diverse periodieken over palliatieve zorg.
Rob Bruntink is een van de oprichters van Pallium. Meteen werd hij gebombardeerd tot hoofdredacteur. En die rol vervult hij nu, 100 nummers later, nog steeds. Met verve. “Ik ben niet van de scoops, maar ook niet van de smalltalk.”
In en rondom hospices zijn vaak kunstwerken geplaatst. Wat voor kunst is dat en waarom is hiervoor gekozen? In de rubriek ‘In het Zicht’ laten we steeds zo’n kunstwerk zien, met een korte toelichting erbij.
