In dit nummer kijken wij terug: wat heeft de COVID-19 uitbraak betekend voor de hospices? Wat is er geleerd voor een mogelijk volgende uitbraak? Huisarts Marike Ausems beschrijft hoe zij in deze tijd anderhalve meter afstand houdend een patiënte begeleidt in de palliatieve fase en euthanasie verlenen.
Een ander onderwerp in dit nummer is pijnbestrijding bij mensen met een opiaatverslaving. Zowel de kennis en ervaring van verslavingsarts KNMG Hans Post als van verpleegkundig specialisten GGZ Chantal ter Huurne en Karin den Boer worden hier gedeeld.
Voor specialistische palliatieve zorg kunnen zorgverleners in heel Nederland tericht bij de telefonische consultatieteams palliatieve zorg. Het artikel van Mardie Vermunt geeft weer hoe vorig jaar een projectteam van het IKNL bezig was met actualisering en harmonisering van de werkwijze van de verschillende teams, zodat de kwaliteit van de consultatie overal in Nederland gewaarborgd is.
De ergste (eerste golf) van COVID-19 lijkt voorbij. De gevolgen zijn echter zeker nog niet voorbij, zowel voor de zorg als voor de economie. Het resultaat van de maatregelen van de afgelopen tijd wordt geëvalueerd, en stemt niet altijd vrolijk. Tegelijkertijd is er angst voor een tweede golf en lijkt het ergste in Noord- en Zuid-Amerika zelfs nog niet voorbij. Intussen hopen we dat we met een vaccin zelf het laatste woord zullen hebben in de strijd tegen het virus.
Rob Krol was negen jaar lid van de redactie van Pallium. Ooit was hij oncologieverpleegkundige en nu werkt hij al heel wat jaren als adviseur bij het IKNL. Dit najaar gaat hij met prepensioen, volgend jaar met echt pensioen.
Heb je even tijd voor de dood? Met deze vraag ging de auteur de straat op. Ze vroeg jongeren bijvoorbeeld of ze wel eens praten over de dood, of ze bang zijn voor de dood en naar hun ervaringen met de dood. Dit levert mooie, interessante maar soms ook wat kinderlijke en oppervlakkige verhalen op die niet allemaal even boeiend zijn.
Annemarie den Dulk en Esther de Vet hebben een duobaan als behandelaar in Marianahof in Etten-Leur. Het hospice is onderdeel van Avoord. Den Dulk is specialist ouderengeneeskunde en kaderarts palliatieve zorg, De Vet was zeven jaar verpleegkundig specialist oncologie in het Amphia Ziekenhuis in Breda. Als behandelaar hebben ze (vrijwel) dezelfde taken en verantwoordelijkheden. Dat pakt in de praktijk bijzonder goed uit.
Integraal Kankercentrum Nederland wil onderlinge verschillen tussen regionale consultatieteams palliatieve zorg verkleinen en startte daarom vorig jaar het project 'Actualisatie telefonische consultatie'. Inmiddels is het project afgerond. Het project leverde interessante bevindingen, input voor de implementatie en plannen voor de toekomst op, want verdere ontwikkeling blijft nodig.
Artsen die in 2018/2019 de Kaderopleiding Palliatieve Zorg volgden, schreven allen een kort verhaal over een palliatieve zorgervaring. Pallium publiceert een selectie daarvan. In dit nummer een bijdrage van Mirjam Hoogendoorn.
Door COVID-19 zijn er in de ziekenhuizen protocollen ontwikkeld, maar zijn deze goed (geweest) voor de ontwikkeling van palliatieve zorg? Wat is de ervaring van deskundigen uit het veld? Vinden zij dat de belangstelling voor palliatieve zorg is verbeterd?
De eerste coronabesmetting in de provincie Utrecht was in Houten. Het Hospice Kromme Rijnstreek aldaar neemt hierop meteen de nodige maatregelen. Met succes. Maar het is lastig om nee te moeten zeggen waar het anders bijna altijd ja is.
Euthanasie is een ingrijpend traject voor alle betrokkenen. Maar in coronatijd spelen nog extra factoren mee. Geen fysiek contact, gesprekken met anderhalve meter afstand, troosten zonder aanraking. Een verslag van een bijzonder traject in een barre tijd.
Er bestaat nog geen eenduidige behandeling voor mensen met een opiaatonderhoudsbehandeling met ernstige pijn in de laatste levensfase door een levensbedreigende somatisch aandoening. Welke dilemma's zijn er zoal bij pijnbestrijding in zo'n situatie?
Bij pijnbehandeling bij terminale patiënten met een methadon- of buprenorfine-onderhoudsdosis moet rekening worden gehouden met het risico op misbruik en afhankelijkheid. Daarnaast zijn meestal hogere doseringen opioïden nodig vanwege verhoogde opiaattolerantie en gevoeligheid voor pijn. Het is lastig de juiste dosis te bepalen.
Deze rubriek wordt verzorgd door de redactie van E-pal, een via e-mail verspreid kwartaalblad met samenvattingen van artikelen uit diverse periodieken over palliatieve zorg. Het is bestemd voor artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners in de palliatieve zorg.
Marcella Tam publiceerde in 2014 haar boek Medereiziger over mantelzorg in de palliatieve fase. Ze werd een van de projectleiders van Oog voor naasten, met het landelijke project Oog voor naasten en nabestaanden (ON2) als vervolg. Ze constateert een toenemende belangstelling voor mantelzorg in de palliatieve fase.
In of rondom hospices zijn vaak kunstwerken geplaatst. Wat voor kunst is dat en waarom is hiervoor gekozen? In de rubriek 'In het zicht' laten we steeds zo'n kunstwerk zien, met een toelichting erbij. In dit nummer Hospice De Kime in Sneek.
